Halk arasında “beyinde su toplanması” olarak bilinen "Hidrosefali", beyin dokusu üzerinde baskı oluşturarak çeşitli fiziksel ve nörolojik sorunlara yol açabilir.
Hidrosefali Nedir?
Beynimiz ve omuriliğimiz, beyin omurilik sıvısı (BOS) adı verilen berrak bir sıvı ile çevrilidir. Bu sıvı, beyni dış etkenlerden korur, besin taşır ve atıkların atılmasını sağlar. Ancak bu sıvının normalden fazla üretilmesi, yeterince emilememesi veya dolaşımının tıkanması durumunda hidrosefali oluşur.
Hidrosefali Hangi Yaşlarda Daha Sık Görülür?
Her yaşta görülebilir, ancak en sık bebeklerde ve yaşlı bireylerde teşhis edilir.
Hidrosefali Neden Olur?
Nedenleri yaş grubuna göre değişebilir.
Bebeklerde :
- Doğumsal beyin anomalileri
- Anne karnında geçirilen enfeksiyonlar (örn. toksoplazma)
- Doğum travmaları
- Spina bifida gibi sinir sistemi bozuklukları
Çocuk ve Yetişkinlerde :
- Menenjit gibi enfeksiyonlar
- Beyin tümörleri
- Kafa travmaları
- Beyin kanamaları
- BOS dolaşım yollarında tıkanıklık
Hidrosefali Belirtileri Nelerdir?
Belirtiler, hastanın yaşına göre farklılık gösterebilir:
Bebeklerde :
- Baş çevresinde hızlı büyüme,
- Bıngıldakta (fontanel) gerginlik veya şişlik,
- Kusma, huzursuzluk, sürekli ağlama,
- Gözlerin aşağıya doğru kayması.
Çocuk ve Yetişkinlerde :
- Baş ağrısı,
- Bulantı, kusma,
- Yürüme güçlüğü,
- İdrar kaçırma,
- Denge problemleri,
- Hafıza ve dikkat sorunları,
- Görme bozuklukları.
Hidrosefali Nasıl Teşhis Edilir?
Teşhisin ilk adımı, hastanın yaşına göre değişkenlik gösterebilen belirtilerin dikkatlice değerlendirilmesidir. Bu belirtiler, hekim tarafından detaylı bir şekilde analiz edilir.
Hekim, refleksler, kas gücü, koordinasyon ve zihinsel durum gibi nörolojik parametreleri değerlendirir. Bu muayene, beynin hangi bölgelerinin etkilendiğini anlamada yol gösterici olur.
Hidrosefali tanısını kesinleştirmek için en önemli adım, görüntüleme yöntemleridir.
- Beyin Ultrasonu (özellikle bıngıldağı kapanmamış bebeklerde),
- Bilgisayarlı Tomografi (BT),
- Manyetik Rezonans Görüntüleme.
Bu görüntüleme teknikleriyle beyin içindeki boşlukların (ventriküllerin) genişleyip genişlemediği, sıvı birikiminin nerede yoğunlaştığı tespit edilir.
Bazı durumlarda belden sıvı alma (lomber ponksiyon) gibi ek testlerle omurilik sıvısının basıncı ve içeriği incelenebilir.
Hidrosefali Tedavisi Nasıldır?
Tedavi, sıvının boşaltılması ve yeniden birikmesinin önlenmesi üzerine kuruludur.
-
Şant (Shunt) Ameliyatı :
Beynin içinden karın boşluğuna uzanan ince bir tüp (şant) yerleştirilerek fazla sıvı tahliye edilir. Bu yöntem, en sık uygulanan tedavidir.
-
Endoskopik Üçüncü Ventrikülostomi (ETV) :
Endoskop yardımıyla beyindeki sıvının doğal yollarla akmasını sağlayan cerrahi bir işlemdir. Özellikle bazı tıkanıklık durumlarında tercih edilir.
-
Altta yatan hastalığın tedavisi :
Tümör veya enfeksiyon gibi nedenlere bağlı hidrosefalilerde, asıl hastalığın tedavisi önceliklidir.
Hidrosefali Tedavi Edilmezse Ne Olur?
Beyin omurilik sıvısının birikmesi nedeniyle artan kafa içi basınç, beyin hücrelerine zarar verebilir. Bu durum bilişsel gerilik, öğrenme güçlüğü ve hafıza sorunları gibi kalıcı etkiler bırakabilir. Göz sinirlerine ve denge merkezlerine baskı sonucu çift görme, bulanıklık, baş dönmesi ve yürüme zorlukları görülebilir.
Tedavi edilmemiş hidrosefali, epileptik nöbet riskini artırabilir. Bu durum, yaşam kalitesini ciddi ölçüde düşürür. Özellikle çocuklarda tedavisiz hidrosefali, gelişimsel gecikmelere ve zihinsel geriliğe neden olabilir.
İleri düzeyde hidrosefali, hayati fonksiyonları tehdit eden koma ya da ölümle sonuçlanabilecek ciddi bir tabloya dönüşebilir.
Hidrosefali, erken teşhisle yönetilebilir bir hastalıktır. Özellikle bebeklerde baş çevresi ölçümleri rutin kontrollerde hayati önem taşır. Belirtiler fark edildiğinde zaman kaybetmeden bir nöroloji ya da beyin cerrahisi uzmanına başvurmak, tanı ve tedavi sürecini kolaylaştırır.
Sıkça Sorulan Sorular
Hidrosefali Genetik Midir?
Bazı durumlarda kalıtsal olabilir ancak çoğu vaka sonradan gelişir.
Bebeklerdeki Hidrosefali Farkedilmezse Ne Olur?
Gelişim geriliği, zeka geriliği ve fiziksel sorunlara yol açabilir.
Hidrosefali Tamamen Geçer mi?
Altta yatan nedene ve tedaviye bağlı olarak kontrol altına alınabilir, ancak genellikle ömür boyu takip gerekir.
