Sosyal Fobi Nedir?
Kişinin başkalarının karşısında yargılanacağı, küçük düşeceği veya hata yapacağı korkusuyla sosyal ortamlardan kaçınma ile ortaya çıkan bir anksiyete bozukluğudur. Günlük hayatı, iş performansını ve ilişkileri etkileyebilir.
Sosyal Fobi Nasıl Anlaşılır? Belirtileri Nelerdir?
Kişinin sosyal ortamlarda yoğun kaygı yaşamasıyla ortaya çıkan duygusal, fiziksel ve davranışsal belirtilerle anlaşılır. Yoğun stres dönemlerinde belirtiler artabilir.
1) Duygusal Belirtiler
- Eleştirilme, küçük düşme ya da hata yapma korkusu
- Sosyal ortama girmeden önce artan kaygı
- Sürekli izleniyor ya da değerlendiriliyor hissi
2) Fiziksel Belirtiler
- Kalp çarpıntısı
- İnsanlarla iletişim kurarken yüz kızarması, titreme, terleme
- Ses titremesi
- Mide ağrısı, sıcak basması
3) Davranışsal Belirtiler
- Sosyal ortamlardan kaçınma
- Topluluk içinde konuşamama
- Yeni insanlarla iletişime geçmekten çekinme
- Göz teması kurmaktan kaçınma
- Sunum, toplantı, telefon görüşmesi gibi durumları erteleme
Sosyal Fobi Neden Olur?
Genetik yatkınlık, yaşantısal deneyimler ve beynin kaygı sistemiyle ilgili biyolojik faktörlerin birleşimiyle ortaya çıkar.
Biyolojik ve Genetik Nedenler
- Ailede anksiyete bozukluğu olması
- Beyindeki serotonin dengesizlikleri
- Kaygıya yatkın sinir sistemi yapısı
Çevresel ve Yaşantısal Faktörler
- Çocuklukta alay edilme, dışlanma veya utandırılma
- Otoriter, eleştirel ya da baskıcı aile tutumlar
- Travmatik sosyal deneyimler (hata yapınca herkesin önünde eleştirilmek gibi)
Kişilik Özellikleri
- Mükemmeliyetçi yapı
- Özgüven düşüklüğü
- Başkalarının düşüncelerine aşırı önem verme eğilimi
Öğrenilmiş Davranışlar
- Geçmişte yaşanan zorlayıcı sosyal deneyimlerin genellenmesi
- Olumsuz bir sosyal olaydan sonra tüm sosyal durumların tehlikeli görülmesi
Sosyal Fobi Tedavisi Nasıl Yapılır?
Tedavide en etkili temel yaklaşım terapilerdir. Gerekli görüldüğünde psikiyatrist tarafından ilaç tedavisi de eklenebilir. Kişinin sosyal ortamlara adım adım uyum sağlaması ve kaygıyı yönetmeyi öğrenmesi hedeflenir. Doğru tedavi ile sosyal fobi kontrol altına alınabilir ve yaşam kalitesi belirgin şekilde artar.
Sosyal Fobi Kimlerde Sık Görülür?
Sosyal fobi, kaygıya yatkın kişilik yapısına sahip, erken yaşta olumsuz sosyal deneyimler yaşayan ve aile geçmişinde anksiyete bulunan bireylerde daha sık görülür.
- Ergenlik ve genç yetişkinlik döneminde daha yaygın
- Mükemmeliyetçi, kaygılı kişilerde
- Ailesinde anksiyete bozukluğu olanlarda
- Sürekli eleştirilen veya baskı gören çocuklarda
Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
Sosyal Fobi Tamamen Geçer mi?
Doğru tedaviyle büyük oranda kontrol altına alınabilir ve kişi normal sosyal yaşamına geri döner.
Sosyal Fobi İlaçla Geçer mi?
İlaçlar belirtileri azaltır ancak kalıcı değişim için terapi ile birlikte kullanılması en etkili yöntemdir.
Sosyal Fobi Çocuklarda Olur mu?
Özellikle okul çağı çocuklarında görülebilir. Utanma, öğretmene soru soramama, sınıfta konuşamama gibi belirtiler olabilir.
Sosyal Fobi Depresyona Yol Açar mı?
Tedavi edilmezse sosyal izolasyon, özsaygı düşüklüğü ve sürekli kaygı nedeniyle depresyon gelişebilir.
