Çölyak Hastalığı Nedir?
Çölyak hastalığı, genetik/kalıtsal yatkınlığı olan bireylerde buğday, arpa ve çavdar içeren besinlerin tüketilmesiyle ortaya çıkan bir durumdur.
Hastalığın temel sorumlusu, söz konusu tahıllarda bulunan ‘gluten’ adlı proteindir.
Çölyak hastalığına ait belirtiler genellikle 2 yaşından sonra görülmeye başlasa da, hastalık yetişkinlerde de ortaya çıkabilir.
Çölyak Hastalığının Çocuklarda Görülen Belirtileri Nelerdir?
- Karın ağrısı ve ishal
- Karın şişliği
- Kansızlık (demir eksikliği, B12, folik asit eksikliği)
- Halsizlik, yorgunluk
- Kilo alamama veya kilo kaybı
- Büyümede gerilik
- Ergenlikte gecikmev
- Kabızlık
Çölyak Hastalığı Hangi Yaşlarda Görülür?
Çölyak hastalığı, tahıllarla beslenmeye başlandıktan sonra herhangi bir yaşta ortaya çıkabilir. Ancak neden bazı kişilerde erken, bazılarında geç başladığı, bazılarında belirgin, bazılarında ise hafif seyrettiği tam olarak bilinmemektedir. Bu farklılıkların büyük ihtimalle çevresel faktörlere bağlı olduğu düşünülmektedir. Çölyak hastalığı genellikle 18. aydan sonra, özellikle 2 yaş civarında belirgin hale gelir.
Çölyak Hastalığı Hangi Belirtilerle Ortaya Çıkıyor?
Hastalığın 4 formu var; klasik form, geç form, atipik form, sessiz form.
Klasik form: Gluten içeren yiyeceklerin diyete eklenmesi ile birlikte kusma, yağlı ishal, kilo alamama ve karın şişliği gibi bulgularla ortaya çıkar. Hastanın yaşı ilerledikçe karın şişliği ve yağlı dışkılama artar. Karın ağrısı, demir eksikliğine bağlı kansızlık, büyüme geriliği ve kilo alamama sık görülen bulgulardır.
Geç form: Genellikle bulgu verir, fakat erişkin çağında başlaması da istisnai değildir. Gelişme geriliği ile ortaya çıkmaktadır. Bunlarda karın şişliği ve ishal belirgin değildir.
Atipik çölyak: Çölyak hastalığı klasik bulgular (ishal, karın şişliği) olmadan da semptom verebiliyor. Bu semptomlar ileri yaşlarda da ortaya çıkabiliyor. Örneğin, demir eksikliği anemisi ve kemik erimesi (osteoporoz) gibi semptomlar görülebilir.
Sessiz çölyak: Bu grup, genellikle çölyak hastalığı tanısı konulan kişilerin aile bireylerinin kan testi ile tarandığında, testlerin pozitif saptandığı ancak görünürde bir yakınması veya şikayeti olmayan hastalardan oluşur. Birinci derece akrabalarda (anne, baba, kardeşler) çölyak hastalığı gelişme riski genel topluma oranla daha yüksektir (toplumda sıklık 1:100, birinci derece akrabalarda sıklık 1:10). Bu nedenle, bu kişilerin şikayeti olmasa dahi mutlaka kan testleri yapılarak taranması gereklidir.
Çölyak Hastalığının Tanı ve Tedavi Süreci
Çölyak hastalığı belirtileri gösteren kişilerde, tanıya yönelik bazı kan testleri yapılabilir. Ancak kesin tanı koymak için endoskopi ile alınan bağırsak biyopsisinin mikroskop altında incelenmesi gereklidir. Kan testleri tek başına tanı koymak için yeterli değildir; bu nedenle yalnızca kan testi sonuçlarına dayanarak diyet tedavisine başlamak yanlış ve sakıncalıdır.
Çölyak hastalığının tedavisi ömür boyu süren glutensiz diyet uygulamasıdır. Ayrıca, bu hastalık aynı aile bireylerinde, özellikle okul öncesi veya okul çağında daha sık görüldüğü için dikkatli olunmalıdır. Ebeveynlerde veya kardeşlerde çölyak hastalığı varsa, diğer kardeşlerin de kan testi ile taranması önerilir.
